Zgodnie z treścią § 3 pkt 1 rozporządzenia taryfowego: „Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne opracowuje taryfę w sposób zapewniający: a) uzyskanie niezbędnych przychodów, b) ochronę odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen i stawek opłat, c) eliminowanie subsydiowania skrośnego, d) motywowanie odbiorców usług do racjonalnego korzystania z wody i ograniczania zanieczyszczenia ścieków, e) łatwość obliczania i sprawdzania cen i stawek opłat.
Już na pierwszy rzut oka widać, że przedsiębiorstwa wod-kan nie mają prostego zadania. Wektory wytycznych nie są bowiem skierowane w jednym kierunku, tzn. niektóre wytyczne są sobie przeciwstawne.
Przechodząc jednak do kwestii motywowania odbiorców usług – pierwszą rzeczą, która przychodzi tu na myśl jest zastosowanie odpowiednio wysokiej ceny za metr sześcienny. Czy może to być aż tak proste? Odpowiedzi można znaleźć chociażby w raporcie Najwyższej Izby Kontroli pn. „Gospodarowanie zasobami wodnymi przez przedsiębiorstwa wodociągowe w gminach wiejskich”, który został opublikowany 31.05.2022 r.

NIK o sposobach motywowania odbiorców

W części III raportu, która dotyczy syntezy wyników kontroli, znajduje się wzmianka o tym, że przedsiębiorstwa wod-kan nie w pełni wywiązały się z tegoż obowiązku. Jak stwierdzono: „Pracownicy 20% skontrolowanych przedsiębiorstw wodociągowych wprost podkreślali, że brak wytycznych w zakresie sposobu motywowania utrudnia im podjęcie decyzji odnośnie sposobu motywowania lub wskazywali, że chęć motywowania poprzez kryterium cenowe nie spotyka się z akceptacją organu regulacyjnego na etapie zatwierdzania taryf”. W treści raportu znaleźć można stwierdzenia o tym, że kwestia odpowiedniego motywowania odbiorców usług stanowiła istotny problem dla przedsiębiorstw wod-kan, a kierownicy jednostek kontrolowanych, jako czynniki motywujące wskazywali głównie cenę wody. Padały stwierdzenia, że „sam wzrost cen jest najwyższą motywacją dla odbiorcy do racjonalnego korzystania z wody”. Nie był to oczywiście jedyny czynnik wykazany w raporcie, pozostałe to między innymi:

• wymiana wodomierzy przed upływem cech legalizacyjnych dająca pewność, że urządzenia pomiarowe podają precyzyjne wyniki;
• powszechne opomiarowanie zużycia wody, tj. pomiar całkowitej ilości wody dostarczanej do sieci wodociągowej, obejmujący zarówno indywidualnych odbiorców, jak i cele publiczne, np. szkoły, boiska sportowe;
• bilansowanie produkcji i sprzedaży wody oraz przeciwdziałanie stratom wody;
• ustalenie rzeczywistych kosztów produkcji wody;
• właściwe informowanie użytkowników poprzez sporządzanie czytelnej faktury;
• analiza prawidłowości doboru wielkości wodomierzy na etapie uzgadniania projektu przyłączy wodociągowych, czyli sprawdzanie, czy wodomierze nie są przewymiarowane;
• systematyczne wykrywanie i usuwanie wycieków wody na stacjach uzdatniania wody i sieciach wodociągowych;
• edukacja odbiorców wody i dostawców ścieków.

Jak wynika z treści raportu: „Jedna czwarta kierowników skontrolowanych jednostek wprost wskazywała, że opracowane taryfy nie motywowały odbiorców do racjonalnego korzystania z wody oraz ograniczania zanieczyszczania ścieków”. Nie oznacza to wcale, że w pozostałych przypadkach sytuacja jest inna. Przedsiębiorstwa wod-kan napotykają bowiem na masę przeciwności, aby skutecznie motywować odbiorców usług.