9 sierpnia 2024 r. upłynął termin pierwszego cyklu kontrolnego, nakładającego na gminy obowiązek ewidencjonowania zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, a także umów zawartych pomiędzy właścicielami posesji wyposażonych w ww. urządzenia z firmami asenizacyjnymi, celem weryfikacji regularności ich opróżniania. Sprawdźmy, czy mogło się to udać.

Zobowiązanie realizacji kontroli wprowadziła nowelizacja ustawy Prawo wodne i niektórych innych ustaw (m.in. ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), które weszły w życie 9 sierpnia 2022 roku. Zmiany te miały za zadanie dostosowanie przepisów krajowych do wymagań unijnych, które narzuca dyrektywa w spr. oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r.), a także wdrożenie wniosków pokontrolnych NIK dotyczących odbioru nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych oraz nadzoru przydomowych oczyszczalni ścieków. Celem nadrzędnym jest uszczelnienie obiegu ścieków bytowych na terenach nieskanalizowanych i tym samym zabezpieczenie środowiska naturalnego ze strony niekontrolowanej emisji tych zanieczyszczeń.

 

Przedmiot kontroli

Na mocy znowelizowanej ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – wójt, burmistrz lub prezydent prowadzi ewidencje i co roku przekazuje do WIOŚ i RZGW sprawozdanie z m.in. liczby zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków działających na terenie gminy, liczby mieszkańców korzystających z tych instalacji, ilości zebranych nieczystości ciekłych czy wody pobranej przez użytkowników niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej. Władze gmin mają ponadto obowiązek prowadzić kontrolę (co najmniej raz na dwa lata) w zakresie zawieranych przez właścicieli nieruchomości – wyposażonych w zbiorniki bezodpływowe i przydomowe oczyszczalnie ścieków – umów na ich opróżnianie, częstotliwości tych czynności oraz dowodów uiszczania opłat.

 

Wyniki kontroli wg badania ankietowego IEŚ

Badania zrealizowane przez Instytut Edukacji Środowiskowej (IEŚ), które bazowały na ankietach z niemal połowy gmin w Polsce, dotyczyły postępu prac związanych z nałożoną na nie kontrolą gospodarki obiegu nieczystości płynnych. Według uzyskanych danych, w badanych gminach funkcjonuje nawet 900 sztuk zbiorników, które wymagają opróżniania (w gminach turystycznych jest ich nawet 3000). Ustawa zakłada realizację kontroli na podstawie planu zatwierdzonego uchwałą włodarzy gminy, a takich planów zadeklarowało 60% gmin biorących udział w ankiecie. Co najistotniejsze – w ciągu 2023 roku gminy skontrolowały zaledwie 25% nieruchomości. Oznacza to, że do połowy tego roku pozostało do realizacji większość kontroli wymaganych do wykonania do 9 sierpnia 2024 r.

 

Wyzwania związane z realizacją kontroli i co dalej?

Największym wyzwaniem okazuje się ilość oraz czasochłonność prac związanych z realizacją tych kontroli. Przygotowanie i uchwalenie planów kontroli, a następnie ich realizacja (minimum 500 w ciągu roku), wymaga nakładów osobowych oraz finansowych w gminach. Wyzwaniem bywa trudna współpraca z właścicielami posesji i zdobywanie oraz weryfikacja poprawności wymaganych dokumentów. W świetle powyższego ustalony czas na realizację pierwszej kontroli wydaje się niedostateczny, ponieważ nie uwzględnił okresu potrzebnego na zapewnienie kadry i przygotowanie planu realizacji kontroli, który poprawi ich efektywność. Za zobowiązaniami po stronie samorządów winny iść zobowiązania po stronie właścicieli nieruchomości, którzy mają zapewnić utrzymanie czystości i porządku na swojej posesji (konieczne są skuteczne narzędzia administracyjne do respektowania tych wymogów). 

Patrząc na liczbę miejsc objętych obowiązkową kontrolą, działania na taką skalę winny być zabezpieczone narzędziami do ich realizacji i usprawnieniami w prowadzeniu oraz aktualizacji ewidencji. Należy liczyć, że takie wnioski zostaną wyciągnięte przez ustawodawcę, gdyż wdrożenie rozwiązania w postaci kar finansowych tylko dociąży gminę, a z pewnością nie da oczekiwanych rezultatów.

Źródło

 

Autorka: Anna Michałowska

Z wykształcenia technolog wody, inżynier środowiska i hydrolog. Od 17 lat zawodowo związana z działaniami na rzecz równowagi gruntowo-wodnej przy inwestycjach liniowych. Na co dzień mierzy się z okołowodnymi wyzwaniami na etapach: projektowania, realizacji i utrzymania inwestycji. Autorka bloga „Jesteś wodą”, gdzie porusza tematy związane ze świadomym zarządzaniem zasobami wodnymi i inspiruje do oszczędzania wody.

Artykuł pierwotnie ukazał się w nr 3/24 Kierunku WOD-KAN