Realizacja projektu nie tylko poprawi stanu wód i ekosystemów wodnych, ale również wpłynie na zwiększenie ochrony przeciwpowodziowej i przeciwsuszowej mieszkańców województwa świętokrzyskiego.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej rozstrzygnął nabór wniosków projektów do dofinansowania w ramach działania 2.3 Bioróżnorodność, typ projektów I: Korytarze ekologiczne, programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. W ramach programu Wody Polskie mogą otrzymać 76,5 mln zł dofinansowania na realizację projektu odbudowy różnorodności biologicznej Doliny Nidy na terenie województwa świętokrzyskiego. Środki mają zostać przeznaczone na odbudowę korytarzy ekologicznych i zwiększenie retencji gruntowej. Prace będą wymiar prośrodowiskowy, ale również przeciwuszowy i przeciwpowodziowy, co jest szczególnie ważne w kontekście adaptacji do zmian klimatu. Wartość całego projektu to 94,5 mln zł.

Naturalna dolina Nidy do 2028 roku 

Głównym celem projektu pn. „Odbudowa różnorodności biologicznej doliny Nidy, poprzez odbudowę korytarzy ekologicznych i zwiększenie retencji gruntowej” jest udrożnienie i przywrócenie ciągłości korytarza ekologicznego o znaczeniu ponadregionalnym, obejmującego dolinę rzeki Nidy.  

Projekt obejmuje realizację 6 zadań: 

• Zwiększenie retencji powierzchniowej i wgłębnej w miejscowości Umianowice. 
• Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Nidy i jej dopływów - udrożnienie barier migracyjnych dla organizmów wodnych na rzece Nida i Brzeźnica. 
• Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Mierzawa - udrożnienie barier migracyjnych dla organizmów wodnych na rzece Mierzawa. 
• Rewitalizację starorzecza rzeki Nidy w miejscowości Brzeźno. 
• Rewitalizację zalewu pińczowskiego oraz starorzeczy rzeki Nidy w rejonie oczyszczalni miasta Pińczów. 
• Renaturyzację delty śródlądowej rzeki Nidy. 

 Projekt będzie realizowany w obszarze doliny rzeki Nidy na odcinku o długości ok. 39 km położonym między Brzeźnem a Pińczowem. Zgodnie z przyjętymi założeniami, prace powinny być zakończone do 2028 roku. Ich efektem będzie odtworzenie korytarzy ekologicznych, a także przywrócenia i polepszenia reżimu hydrologicznego wskutek zwiększenia zdolności retencyjnych zlewni. Dzięki temu zmniejszy się poziom ryzyka powodziowego dla obszarów zamieszkałych, położonych w dolinie rzeki Nidy.

Dlaczego dolina Nidy potrzebuje naszych działań? 

Odcinek rzeki Nidy objęty projektem został zmodyfikowany przez człowieka w XX wieku na potrzeby rozwoju rolnictwa w regionie. Na skutek nadmiernego osuszania i melioracji, co doprowadziło do istotnych zmian tej naturalnej doliny rzecznej, która miała zdolności retencji glebowej i powierzchniowej. Wykonane działania melioracyjne, w tym powstała zabudowa hydrotechniczna, spowodowały przecięcie naturalnych korytarzy ekologicznych i ograniczyły możliwości swobodnej migracji organizmów wodnych. Doszło również do przyspieszenia spływu wód oraz wypłycania koryta rzeki Nidy poniżej uregulowanego odcinka. Spowodowało to zwiększenie częstotliwości występowania zjawisk powodziowych jak i zwiększenie zasięgu zalewów, a co za tym idzie wzrost poziomu zagrożenia powodziowego w dla obszarów zamieszkałych i zagospodarowanych w dolinie rzeki Nidy.

Jak odtworzymy bioróżnorodność doliny Nidy? 

W ramach działań inwestycyjnych Wody Polskie zlikwidują istniejące bariery migracyjne i sztuczne ograniczenia dla organizmów wodnych, przede wszystkim 8 barier na rzece Nidzie oraz 4 na rzece Mierzawie.  

Dla zapewnienia migracji organizmów żywych zaplanowano również odtworzenie i zwiększenie retencji dolinowej odcinka Nidy m.in. przez likwidację istniejących obwałowań, aktywację starorzeczy i wykorzystanie naturalnych obszarów zalewowych znajdujących się w dolinie Nidy. 

Projekt zakłada wykonanie robót rozbiórkowych związanych z likwidacją jazów i progów piętrzących, rozbiórki istniejących odcinków obwałowań, przepustów wałowych i drogowych, elementów sieci rowów odwadniających wraz z urządzeniami.  

Przewiduje się także wykonanie robót budowlano-montażowych związanych z budową przepławek, budową nowych odcinków obwałowań i przepustów, budową i przebudową dróg dojazdowych do obiektów, rozbudową ramp wałowych, przebudową starorzeczy i rowów melioracyjnych, montażem klap na przepustach wałowych oraz montażem urządzeń pomiarowych. 

 

Odbudowa bioróżnorodności doliny Nidy w liczbach 

Dolina Nidy w nowej, bardziej naturalnej odsłonie, będzie bardziej przyjazna ludziom i środowisku. Rezultatem realizacji proekologicznego projektu będzie: 

• 124 km udrożnionego ekologicznie korytarza rzecznego 
• 12 zmodernizowanych lub usuniętych barier migracyjnych 
• 914,56 ha powierzchni obszarów Natura 2000 objętych środkami ochrony i odtworzenia 
• 4 wsparte formy ochrony przyrody 
• 2 zachowane lub udrożnione korytarze ekologiczne 
• 2 gatunki zagrożone, dla których wykonano działania ochronne  

Projekt odbudowy różnorodności biologicznej Doliny Nidy ma szansę stać się kolejnym takim projektem realizowanym przez Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki w Krakowie dla poprawy stanu wód. Wśród zrealizowanych wcześniej prośrodowiskowych projektów w regionie można wymienić m.in. działania renaturyzacyjne na Białej Tarnowskiej, Wisłoce, Ropie, Jasiołce,górnej Wiśle, Sole, Skawie, a także Kamienicy Nawojowskiej. 

Zrównoważone gospodarowanie wodami, uwzględniające ekohydrologię i dążące do poprawy stanu ilościowego i jakościowego wód jest jednym z kluczowym narzędzi w adaptacji gospodarki wodnej do zmian klimatu, zwiększenia bezpieczeństwa wodnego ludzi i ochrony środowiska naturalnego.