W wielu przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych przygotowy wane raporty o ich działalności mają charakter głównie księgowy i bardzo zagregowany. Przede wszystkim to: rachunek zysków i strat, wyniki finansowe czy też obowiązkowe sprawozdanie finansowe. Przedstawiane są również koszty planowane i rzeczywiste w układzie rodzajowym czy w układzie typów działalności, wynikające z ewidencji księgowej. Uwzględniane są wtedy koszty rodzajów działalności przedsiębiorstwa i czasami nie których jednostek organizacyjnych, a także międzypodmiotowe rozliczanie kosztów. Rozliczenie to najczęściej bazuje na klasycznym rachunku kosztów pełnych ze wszystkimi jego wadami. Ponadto przedstawia się planowane i rzeczywiste koszty według układu rodzajowego z uwzględnieniem usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz innych usług. Poniekąd wynika to również z obowiązującego w tym zakresie rozporządzenia na potrzeby kalkulowania taryf. Przykład takiego zestawienia przedstawia tabela 1. Jednakże na potrzeby zarządzania operacyjnego i oceny rezultatów działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego mają niewielką wartość informacyjną. Jako takie mogą tylko stanowić uzupełnienie informacji o jego działalności.

Zestawienie przedstawione w tabeli 1 ma typowy układ księgowy, który syntetycznie przedstawia przychody i koszty działalności przedsiębiorstwa z uwzględnieniem realizowanych usług. Zaprezentowane zostały rodzaje realizowanych usług i ich koszty według rodzaju. Natomiast brak jest w takim zestawieniu informacji o kosztach czynników technologiczno-organizacyjnych realizacji usług. Dotyczą one kosztów np. utrzymania sieci wodociągowych, sieci kanalizacyjnych, pompowni wody, przepompowni ścieków, produkcji wody czy oczyszczania ścieków. Takie przedstawienie rezultatów działalności przedsiębiorstwa jest zubożone i trudno mówić o takim rachunku wyników jako przydatnym narzędziu do zarządzania przedsiębiorstwem wod-kan. Trudno też porównać w czasie koszty utrzymania zasobów przedsiębiorstwa.

Układ zestawienia (tab. 1) ma swoje źródło w obligatoryjnych przepisach prawa, tj. ustawie o rachunkowości oraz pewnych przyzwyczajeń pracowników działów księgowości. Najczęściej obca jest im potrzeba dostarczania informacji koniecznych do operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem. Na taki stan rzeczy zapewne ma też wpływ to, że do niedawna przedsiębiorstwa wodociągo wo-kanalizacyjne należały i nadal należą do tzw. sfery budżetowej i obowiązywała ich rachunkowość budżetowa, która rządzi się swoimi prawami. Nastawiona jest głównie na ewidencję zdarzeń oraz sprawozdawczość budżetową i ujęta w stosownych przepisach. Przejście przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego z formy zakładu budżetowego lub jednostki budżetowej na spółkę prawa handlowe go zwiększyło wymagania informacyjne dotyczące jego działalności i oceny rezultatów. Pojawiło się ze strony przedstawicieli właścicieli oraz kadry menedżerskiej zapotrzebowanie na bardziej wyrafinowaną informację o rezultatach działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych.

Rachunek wyników przedsiębiorstwa wod-kan na potrzeby zarządzania

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz inne realizowane usługi mają swoje nie tylko przychody, ale i też indywidulane koszty. Układ rodzajowy kosztów nie odzwierciedla ciągów technologicznych realizacji tych usług. W ramach kosztów usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę można wyróżnić koszty utrzymania sieci wodociągowej, pompowni wody, stacji uzdatniania wody czy też koszty utrzymania hydrantów, które są nieodłącznym elementem sieci wodociągowych. Również należy uwzględnić koszty utrzymania ruchu. Przykład struktury tych kosztów w ujęciu technologicznym przedstawia rys. 1. W przypadku usługi zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków można wyodrębnić koszty sieci kanalizacyjnych, przepompowni ścieków, oczyszczalnia ścieków, utrzymania ruchu. Natomiast w przypadku odprowadzania wód opadowych będą to koszty utrzymania sieci kanalizacji deszczowej, separatorów, przepompowni wód deszczowych.

Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, jak każde inne, ponosi koszty obsługi klienta, sprzedaży usług, zarządzania i obsługi przedsiębior stwa czy też utrzymania infrastruktury ogólnej, jak np. budynki administracyjne czy warsztaty. Jako takie muszą być również pokryte z przychodów z realizacji usług. A zatem i te koszty należy uwidocznić w rachunku wyników, który przedstawia re zultaty działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Przykładowy rachunek wyników zaprezentowany został w tabeli 2.

Cała rozmowa z prezesem Wód Polskich dostępna w nr 1/2019 magazynu Kierunek Wod-Kan.