Światowy Dzień Wody obchodzony 22 marca to okazja do zwrócenia uwagi opinii publicznej na kwestie związane z globalnym problemem deficytu wody. Autorzy raportu „Zmiany klimatu a zasoby wody na Żywiecczyźnie”, przygotowanego na zlecenie Koalicji w 2021 roku wskazują, że sytuację zasobów wodnych regionu Żywiecczyzny pogłębiła seria zdarzeń ekstremalnych, wzajemnie przeplatających się susz i wezbrań, opadów nawalnych, bezśnieżnych zim i fal upałów. Jednocześnie z badania wynika, że zmiany klimatyczne mają bezpośrednie przełożenie na życie mieszkańców regionu.

Od braku pokrywy śnieżnej do letniej suszy

Mieszkańcy powiatu Żywieckiego biorący udział w edycji badania realizowanego w lutym 2023 r., potwierdzają, że coraz częściej doświadczają ekstremalnych zjawisk związanych z wodą na terenie swojego powiatu. Tylko 7 proc. respondentów zadeklarowało, że w ostatnim czasie nie spotkało się z zauważalnymi wahaniami zasobów wodnych i nie zaobserwowało braku ani nadmiaru wody.

Zdecydowana większość (87 proc.) mieszkańców ma świadomość, że zjawiska ekstremalne takie jak susza i powódź mogą występować na jednym obszarze. Respondenci deklarują również, że wahania w dostępności zasobów wody dotykają ich osobiście: 6 na 10 badanych doświadczyło negatywnych skutków braku pokrywy śnieżnej oraz suszy letniej. Zgodnie z wynikami badania - choć mieszkańcy regionu szczególnie często spotykają się z brakiem pokrywy śnieżnej, nie traktują tego zjawiska jako niekorzystnego dla zasobów wodnych regionu. Mieszkańcy sądzą, że bardziej niekorzystnym zjawiskiem jest susza letnia. Uważa tak 60 proc. respondentów. W dalszej kolejności mieszkańcy wskazują powódź błyskawiczną (51 proc.) i deszcze nawalne (51 proc.).

Na zależności między brakiem pokrywy śnieżnej a opadami wskazuje klimatolog dr Bartosz Czernecki, członek Rady Naukowej Koalicji „Dbamy o wodę”.

Musimy pamiętać o tym, że mało śniegu zimą oznacza mało zasobów wodnych latem, a uzupełnienie zasobów hydrogeologicznych to nie jest kwestia jednego czy dwóch lat – podkreśla klimatolog - Latem, kiedy jest gorąco, gołym okiem widać, że ziemia jest sucha, nie ma wody w rzece, albo jest jej bardzo mało, warto mieć wówczas świadomość, że te zjawiska są powiązane.

O retencji wiemy coraz więcej

Rośnie deklaratywna wiedza na temat retencji. W porównaniu z poprzednią edycją badania świadomość respondentów deklarujących znajomość pojęcia „retencja” wzrosła o 5 pp. Aż 73 proc. badanych z Żywiecczyzny twierdzi, że spotkało się wcześniej z określeniem „retencja wody”. Ponad 2/3 mieszkańców Żywiecczyzny deklaruje, że stosowało przynajmniej jedno rozwiązanie mające na celu zachowanie wody opadowej. Badani najczęściej budują oczka wodne i stawy (44 proc.) oraz gromadzą i wykorzystują deszczówkę (39 proc.).

Mieszkańcy Żywiecczyzny częściej niż w 2022 r. deklarują, że słyszeli o różnych formach dofinansowania do retencji wody lub podobnej inwestycji. Badani słyszeli o programach takich jak dofinansowanie „Moja woda” (60 proc.), dofinansowanie do zbiorników na wodę deszczową „Nowy Ład dla wsi” (39 proc.) oraz modernizacja gospodarstw rolnych – w obszarze nawadniania w gospodarstwie (37 proc.), jednak ponad połowa mieszkańców powiatu nie skorzystała
z dofinansowania w ramach tych programów.

Ponad 90 proc. badanych ocenia, że inicjatywy takie jak Koalicja „Dbamy o wodę”, której podstawą działania jest współpraca między administracją, biznesem oraz mieszkańcami regionu na rzecz ochrony zasobów wodnych, są potrzebne w regionie.

Świadomość ochrony zasobów wodnych, co do zasady, jest ciągle stosunkowo niska na tle innych zagadnień, takich jak jakość powietrza czy segregacja odpadów. Tym bardziej cieszy fakt, że coraz więcej osób na Żywiecczyźnie słyszało o retencji. Jest jeszcze sporo do zrobienia, ponieważ dbałość o zasoby wodne, to powinność każdego z nas. Wpływ klimatu jest kluczowy, niemiej jednak działalność człowieka również odgrywa ważną rolę. Jako Koalicja stawiamy sobie za równorzędny cel, obok działań badawczych, również działania edukacyjne – podkreśla rzeczniczka Koalicji „Dbamy o wodę” Marta Nowicka.

Realne działania

Jednym z postulatów zgłoszonych podczas pierwszej konferencji wodnej organizowanej przez koalicję „Dbamy o wodę”, była konieczność wdrożenia opomiarowania wód powierzchniowych rzeki Soły i Koszarawy. Inicjatorzy koalicji - Żywiec Zdrój i Grupa Żywiec zlecili wykonanie opomiarowania. Celem monitoringu jest rozpoznanie warunków hydrologicznych zlewni rzek Soła i Koszarawa wspierających projektowanie prac w zakresie ochrony zasobów wodnych. Monitoring jest też praktyczną kontynuację raportu „Zmiany klimatu a zasoby wody na Żywiecczyźnie” przygotowanego przez naukowców pod redakcją dr hydrologii Małgorzaty Stolarskiej.

Monitoring jest prowadzony w oparciu o dziewięć czujników pomiarowych oraz o cztery stacje wodowskazowe w sieci IMGW. Czujniki zostały zamontowane prze koalicjantów w lokalizacjach: Czerna-Rajcza, Rycerska-Rajcza, Żabniczanka-Węgierska Górka, Juszczynka-Juszczyna, Leśnianka-Żywiec Kolej, Koszarawa-Przyborów, Krzyżówka Jeleśnia, Pewel-Jeleśnia, Spotnianka-Jeleśnia. Monitoring jest prowadzony przez Stowarzyszenie Hydrologów Polskich.

O badaniu:

Badanie zostało zrealizowane w dniach 26.01.2023 - 07.02.2023 na zlecenie Koalicji Dbamy o wodę przez SW RESEARCH Agencję Badań Rynku i Opinii metodą wywiadów telefonicznych (CATI). W ramach badania przeprowadzono 500 ankiet z pełnoletnimi mieszkańcami powiatu żywieckiego.

***

O Koalicji Dbamy o wodę

To inicjatywa na rzecz budowania partnerstwa podmiotów publicznych, prywatnych oraz pozarządowych. Prowadzimy działalność badawczą oraz edukacyjną wokół zagadnień hydrologicznych i klimatycznych. Pokazujemy dobre praktyki oraz przedstawiamy korzyści wynikające z wdrażania rozwiązań retencyjnych na poziomie lokalnym, ogólnopolskim i globalnym. Podejmujemy działania w celu wypracowywania rozwiązań systemowych na rzecz małej retencji. Budujemy porozumienie między lokalnymi społecznościami, samorządami i instytucjami, aby poprzez wspólne działania inspirować inne regiony Polski. Koalicję tworzą aktualnie cztery organizacje – Koalicjanci Założyciele: Żywiec Zdrój oraz Grupa Żywiec, a także Koalicjanci Partnerzy: Centrum UNEP/GRID-Warszawa, Żywiecka Fundacja Rozwoju oraz Lokalna Grupa Działania „Żywiecki Raj”