Dwa lata na transpozycje dyrektywy do prawa krajowego

Negocjowanie ostatecznej wersji dyrektywy w sprawie wody pitnej (DWD – Drinking Water Directive) pomiędzy Parlamentem, Radą i Komisją Europejską trwało blisko 3 lata. W tym czasie organy europejskie pracowały nad wieloma innymi aspektami związanymi pośrednio z dostępem do bezpiecznej wody, takimi jak: zmiany klimatu, zasobooszczędna gospodarka, ograniczanie obecności plastiku w środowisku, zanieczyszczenie nowymi, pojawiającymi się w środowisku substancjami chemicznymi itp. [7, 8]. W konsekwencji realizowanych prac nad nowelizacją DWD, Komisja ds. Środowiska, Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Parlamentu Europejskiego zatwierdziła w dniu 30 listopada 2020 roku porozumienie dotyczące dyrektywy oraz przyjęła rezolucję odnoszącą się do prawidłowego wdrożenia prawodawstwa UE w zakresie wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 16 grudnia Parlament Europejski formalnie przyjął uzgodnioną dyrektywę 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [1]. Weszła ona w życie 12 stycznia 2021 roku, wyznaczając w ten sposób – zgodnie z prawem UE – państwom członkowskim dwa lata na jej transpozycje do prawa krajowego.

 

Dostawy wody do konsumenta wg dyrektywy 2020/2184

Wprowadzenie w życie zapisów nowej dyrektywy istotnie wpłynie na zmianę zasad funkcjonowania systemów zaopatrzenia w wodę (SZW), mających na celu poprawę bezpieczeństwa dostaw wody do konsumenta. Kluczowe wyzwania dyrektywy 2020/2184 zestawiono w ramce.

KLUCZOWE WYZWANIA DYREKTYWY 2020/2184 aktualizacja wykazu norm jakości wody z kranu, wprowadzająca maksymalne wartości parametryczne dla niektórych substancji zanieczyszczających, poprzez dostosowanie limitów stężeń do aktualnej wiedzy naukowej i postępu technicznego, wprowadzenie obowiązku zarządzania ryzykiem w zaopatrzeniu w wodę pitną, zgodnie z zaleceniami WHO i w oparciu o normę EN-15975 Security of drinking water supply – Guidelines for risk and crisis management, Part 2 Risk management, poprawa dostępu do wody pitnej dla osób znajdującym się w trudnej sytuacji (głównie grup wykluczonych społecznie i ekonomicznie) i w miejscach publicznych, zwiększenie dostępu konsumentów do informacji zarówno o jakości wody, zagrożeniach zdrowotnych, jak i funkcjonowaniu systemów zaopatrzenia w wodę,  promowanie picia wody z kranu, ograniczenie strat wody w systemach wodociągowych.

 

Nowa dyrektywa i nowe definicje

Nowa dyrektywa, w celu właściwej interpretacji jej zapisów, wprowadza w artykule 2 nowe definicje, m.in.: „woda przeznaczona do spożycia przez ludzi”, ,,wewnętrzny system wodociągowy”, ,,dostawca wody”, ,,obiekty priorytetowe” oraz definicje związane z oceną ryzyka, tj. ,,zagrożenie”, ,,zdarzenie niebezpieczne”, ,,ryzyko”. Pozostałe definicje dotyczą przedsiębiorstw spożywczych, podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze, jak również odnoszą się do materiałów przeznaczonych do kontaktu z wodą, jak ,,substancja wyjściowa” i ,,skład”.

Jedną z podstawowych definicji w nowej dyrektywie jest „woda przeznaczona do spożycia przez ludzi”, która oznacza:

1. wszelką wodę w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu, przeznaczoną do picia, gotowania, przygotowywania żywności lub innych celów domowych, zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych, niezależnie od jej pochodzenia i od tego, czy dostarczana jest z sieci dystrybucyjnej, cystern, w tym również przewoźnych zbiorników, lub rozlewana do butelek lub pojemników, z uwzględnieniem wody źródlanej,
2. wszelką wodę wykorzystywaną przez każde przedsiębiorstwo spożywcze do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów lub substancji przeznaczonych do spożycia przez ludzi.

 

Woda przeznaczona do spożycia – problemy z definicją

Definicja ta w wersji polskojęzycznej dyrektywy niestety wzbudza wątpliwości, bowiem wiele osób interpretuje słowo „spożycie” dosłownie, jako wykorzystywanie wody do picia i przygotowywania żywności. W wersji angielskiej wykorzystano słowo „consumption”. Zatem gdyby przetłumaczono je jako „konsumpcja”, to zgodnie z definicją ze Słownika Języka Polskiego PWN (wykorzystywanie dóbr i usług do zaspokojenia potrzeb) interpretacja byłaby jednoznaczna – jest to woda wykorzystywana do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Czy jednak wszystkich potrzeb? Oczywiście, nie wszystkich, tylko takich, które są związane z piciem, gotowaniem, przygotowywaniem żywności i innymi celami domowymi. Tu warto zastanowić się, czy inne tłumaczenie zwrotu „or other domestic purposes” jako „lub innych celów gospodarczych” nie byłoby bardziej stosowne. Trudno jest mówić o celach „domowych” w odniesieniu do wody ze zbiorników wody pitnej na statkach, w samolotach itp. oraz w obiektach typu: szkoły, szpitale, obiekty publiczne, zakłady pracy – tą właśnie wodę obejmują wymagania DWDn. Stosowany w przepisach prawnych przed wejściem Polski do Unii Europejskiej zwrot „woda do picia i na potrzeby gospodarcze” był jak najbardziej zgodny z duchem i treścią dyrektywy. Warto do niej powrócić, gdyż nie budzi ona wątpliwości, a transpozycja DWDn do prawa polskiego nie wymaga dosłownego jej cytowania [7].

 

Wewnętrzny system wodociągowy

Nową definicją w DWDn jest „wewnętrzny system wodociągowy” (WSW), który oznacza przewody wodociągowe wraz z uzbrojeniem i urządzeniami. Przewody te muszą być zainstalowane między kranami, używanymi zwykle do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych, a siecią dystrybucji. Nie mogą podlegać, zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego, kompetencji dostawcy wody w zakresie jego obowiązków. Nie powinno być wątpliwości z interpretacją tej definicji. WSW oznacza zatem przyłącze oraz zewnętrzne i wewnętrzne instalacje wodociągowe, służące zaopatrzeniu obiektów na działce mającej określonego właściciela. Oczywiście największy problem jest z przyłączem, bowiem może być ono własnością dostawcy wody, właściciela budynków lub nie posiadać określonego stanu prawnego. W przypadku przyłączy o nieuregulowanym stanie prawnym powstaje dylemat w procesie zarzadzania ryzykiem odniesieniu do przypisania odpowiedzialności za jego stan generujący zagrożenia dla jakości dostaw wody do konsumenta. Zgodnie z definicją dostawca wody ponosi odpowiedzialność za część WSW jedynie jeśli jest właścicielem przyłącza, zaś odbiorca – za instalacje wodociągowe. W pozostałych przypadkach odpowiedzialność za cały WSW spoczywa na odbiorcy usług wodociągowych. Są jednak kraje w UE, gdzie dostawca wody ponosi odpowiedzialność za cały system zaopatrzenia w wodę, do kranu u konsumenta, z przyłączami i instalacjami wewnętrznymi włącznie [7].

 

Dostawca wody – każdy podmiot uczestniczący w łańcuchu dostaw

Definicja „dostawca wody” oznacza podmiot dostarczający wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. To ważna definicja, zwraca bowiem uwagę na fakt, że dostawcą wody jest każdy podmiot uczestniczący w łańcuchu dostaw wody, a nie tylko ten, który dostarcza ją ostatecznemu odbiorcy, co realiach polskich często jest mylnie interpretowane. Dostawcą wody w rozumieniu DWDn jest więc np. podmiot produkujący i sprzedający wodę innemu dostawcy zarządzającemu siecią dystrybucyjną, aż do punktu przyłączenia WSW. Dostawcą wody jest także właściciel działki będący ostatecznym odbiorcą dla przedsiębiorstwa wodociągowego w rozumieniu uozzw, na terenie której są np. budynki mieszkalne, do których odbiorca odsprzedaje wodę na podstawie umowy cywilno-prawnej. Dostawcami wody są także właściciele ujęć prywatnych dostarczający wodę na własne potrzeby (np. szpitale, hotele, ośrodki wypoczynkowe) lub odsprzedający wodę, ponieważ prowadzą działalność publiczną lub handlową (jeśli sprzedają wodę). Niestety DWDn nie definiuje rozumienia ,,działalność publiczna lub handlowa” [7].