Nowa dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi 2020/2184 (DWDn) [1] stanowi zaktualizowane prawo UE mające zapewnić wysoką jakość wody wodociągowej w krajach członkowskich. To odpowiedź na inicjatywę obywatelską „Right2Water” (na rzecz poprawy dostępu wszystkich Europejczyków do bezpiecznej wody pitnej), podpisaną przez ponad 1,6 mln. obywateli Unii Europejskiej.

 

Inicjatywa Right2Water

W 2009 roku na spotkaniu Europejskiej Federacji Związków Zawodowych Służb Publicznych podjęto decyzję o rozpoczęciu realizacji europejskiej inicjatywy obywatelskiej, która reprezentowała ponad 120 organizacji obejmujących m.in. organizacje rozwojowe, społeczne i ekologiczne organizacje pozarządowe, organizacje kobiet, organizacje kościelne, publiczne przedsiębiorstwa wodociągowe i gminy. Inicjatywa ta, zarejestrowana z dniem 10 maja 2012 roku, była silnie wspierana przez niemieckie i austriackie związki zawodowe.

Rozpoczęto zbieranie deklaracji poparcia w państwach członkowskich, zakończone sukcesem 1 listopada 2013 roku. Spośród 27 krajów UE w 13 uzyskano wymagany próg poparcia (w Polsce zaledwie 10,36% poziomu wymaganego progu). Ostatecznie 20 grudnia 2013 roku inicjatywa Rigth2Water została przedłożona Komisji Europejskiej wraz z certyfikatami, wydanymi przez 25 państw członkowskich, potwierdzającymi ważność 1 659 543 deklaracji poparcia. Organizatorzy inicjatywy wezwali Komisję Europejską do przedłożenia projektu przepisów wdrażających uznane przez ONZ prawo człowieka do wody i infrastruktury sanitarnej. Przepisy te promują zaopatrzenie w wodę i usługi kanalizacyjne jako dostępne dla wszystkich podstawowe usługi publiczne.

Pierwsze spotkanie organizatorów inicjatywy z Komisją Europejską, reprezentowaną przez wiceprzewodniczącego Marosa Sefcowica, odbyło się 17 lutego 2014 roku, a po południu tego dnia miało miejsce publiczne wysłuchanie przedmiotowej inicjatywy w Parlamencie Europejskim.

 

Poparcie dla inicjatywy i wdrożone działania

W odpowiedzi Komisja Europejska, w komunikacie prasowym z 19 marca 2014 roku wyraziła pełne poparcie dla inicjatywy i przedstawiła działania, które zobowiązała się wdrożyć. Działania te, w odniesieniu do zapewnienia wszystkim obywatelom UE bezpiecznej, czystej i dostępnej finansowo wody przeznaczonej do spożycia, obejmują [3]:

• wzmocnienie wdrożenia prawodawstwa unijnego dotyczącego jakości wody, opierającego się na zobowiązaniach zawartych w 7. programie działań w zakresie środowiska i planie ochrony zasobów wodnych,
• rozpoczęcie ogólnounijnych konsultacji społecznych na temat dyrektywy w sprawie wody pitnej, w szczególności w obszarze zwiększenia dostępu do wody dobrej jakości w Unii Europejskiej,
• zwiększenie przejrzystości w zakresie zarządzania danymi dotyczącymi wody pitnej oraz opracowanie koncepcji porównywania jakości wody z poziomami referencyjnymi,
• zapewnienie skutecznego dialogu między zainteresowanymi stronami na temat przejrzystości w sektorze wodnym,
• współpracę w ramach istniejących inicjatyw, mającą na celu zapewnienie szerszego zestawu poziomów referencyjnych w zakresie usług wodnych,
• pobudzanie innowacyjnych podejść do pomocy rozwojowej, jak również promowanie wymiany najlepszych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi oraz identyfikowanie nowych możliwości współpracy,
• promowanie powszechnego dostępu do bezpiecznej wody pitnej jako priorytetowy obszar przyszłych celów zrównoważonego rozwoju.

Przegląd realizacji zapisów dyrektywy 98/83/WE

W konsekwencji podjętych działań Komisja Europejska dokonała przeglądu realizacji przez państwa członkowskie zapisów dyrektywy 98/83/WE [4]. W przedstawionej 1 grudnia 2016 roku ocenie REFIT (The European Commission's regulatory fitness and performance programme; Program sprawności i wydajności regulacyjnej Komisji Europejskiej) dyrektywy 98/83/WE [5] potwierdzono, że ​​dyrektywa ta spełnia cel, jakim jest ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnymi skutkami zanieczyszczenia wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Jednak zidentyfikowano obszary problemowe, takie jak przestarzałe standardy jakości wody, przestarzałe podejście lub brak przejrzystości, jak i dostępu do aktualnych informacji dotyczących usług wodociągowych dla konsumentów. Problemem była również zbyt złożona sprawozdawczość.

 

Prawo każdego obywatela UE do dostępu do dobrej jakości wody

Działania na rzecz realizacji postulatów Rigth2Water znalazły odzwierciedlenie w „Europejskim filarze praw socjalnych” [6], wspólnie proklamowanym przez Parlament Europejski, Radę i Komisję Europejską na szczycie społecznym w Göteborgu 17 listopada 2017 roku. Utworzony „Europejski filar praw socjalnych” określa 20 kluczowych zasad i praw mających istotne znaczenie dla sprawiedliwych i dobrze funkcjonujących rynków pracy oraz systemów opieki społecznej w Europie XXI wieku. W rozdziale III „Europejskiego filaru praw socjalnych” pt. „Ochrona socjalna i włączenie społeczne” zdefiniowano 20 zasadę „Dostęp do podstawowych usług”, która zakłada prawo każdego obywatela UE, a przede wszystkim osób potrzebujących (grup społecznie wykluczonych, o niskich dochodach), do dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym m.in. wody.