Września, przepiękna miejscowość leżąca na najważniejszym szlaku komunikacyjnym Europy – niemalże pośrodku odcinka pomiędzy Berlinem a Warszawą. To stolica zarówno gminy, jak i powiatu. Atrakcyjna lokalizacja czyni z Wrześni jedno z najbardziej interesujących miejsc inwestycyjnych, przyciągających każdego roku nowych inwestorów, a wraz z nimi nowych mieszkańców. Na koniec roku 2021 miasto Września liczyło ich blisko 30 tys., a sama gmina – ponad 16 tys. To stawia przed władzami lokalnymi spore wyzwania, szczególnie w zakresie zapewnienia dostępu do wody i odbioru ścieków. Realizację tych zadań samorząd powierzył Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni.

            Za początek wrzesińskich wodociągów przyjmuje się połowę roku 1912, kiedy to oddano do eksploatacji wieżę wodociągową i do użytku publicznego wodociągi obliczone na zaspokojenie maksymalnego zapotrzebowania 12 tys. mieszkańców, przy dziennym zapotrzebowaniu 100 l/m. Zaopatrywały one w wodę całe miasto.

Pobór wody na początku XX w.

Woda ujmowana była wówczas z dwóch studni wierconych, o głębokościach 142,5 m i 140,2 m, zlokalizowanych w pobliżu stacji uzdatniania. Pobór odbywał się systemem mamutowym za pomocą kompresorów o mocy 40 KM, zlokalizowanych w budynku elektrowni. Żeby ludność miasta zaopatrzyć dostatecznie w wodę, pompowano ją 18 godzin na dobę, siłą elektryczną (zużycie prądu pociągało za sobą poważne koszty produkcji). Wydobyta tym sposobem woda kierowana była do odżelaziaczy koksowych i dalej, przez filtry żwirowe, do dwóch zbiorników podziemnych o pojemności 40 m³ każdy. Ze zbiorników dwie pompy odśrodkowe o wydajności 50 m³/h odprowadzały wodę do zbiornika wieżowego o pojemności 250 m³, na wysokość 35 m.  Zbiornik wieżowy zlokalizowany był na samym szczycie wieży ciśnień. Gromadził on wodę czystą i znajdował się w najwyższym punkcie miasta. Ze zbiornika wieżowego woda była dostarczana do miasta grawitacyjnie, a do jej tłoczenia używano najczęściej pomp motorowych.

Występowały wówczas liczne problemy z wadliwymi wodomierzami: po części były zniszczone, a po części zużyte. W tym wypadku winę ponosił zarząd samorządu z czasów zaborów, albowiem od początku zbudowania zakładu, tj. od 1912 do 1919 r., nie wymieniał wodomierzy.

Zarząd polski, przejmując w 1919 r. zakład w swoje ręce, nie miał możliwości wymiany wodomierzy na nowe, z powodu braku tychże w kraju. Natomiast doprowadzenie do porządku wodomierzy używanych utrudniały ciężkie warunki gospodarcze. Dopiero od roku 1924 wymieniano stopniowo zużyte wodomierze na nowe i dokonywano generalnej naprawy liczników. Z czasem, po roku 1928, miasto zastąpiło stare wodomierze nowymi – skrzydełkowymi.

Wieża ciśnień

Dziś wieża ciśnień stanowi nowoczesne „centrum dowodzenia”. Na stacji znajduje się 11 filtrów ciśnieniowych o średnicy 2400 mm, pracujących naprzemiennie. Przepływa przez nie średnio 30 m³ wody na godzinę. Filtry te muszą być płukane wodą i powietrzem, a woda z płukania trafia na oczyszczalnię ścieków. Na SUW Września znajdują się też dwa zbiorniki retencyjne, a każdy z nich ma pojemność 1.000 m³. Produkcja wody utrzymuje się średnio w ilości 6 300 m³ na dobę, jednak w okresach letnich wzrasta średnio do 9 000 m na dobę.

Radiowy system sterowania i sygnalizacji pracy ujęć i stacji uzdatniania umożliwia regulowanie pracy urządzeń obiektów znacznie oddalonych od SUW Września. Stacja jest bowiem w pełni zautomatyzowana. Obsługa ręczna ogranicza się wyłącznie do kontroli ruchu urządzeń, obserwacji poziomu wody w zbiorniku wody czystej oraz dostosowywania produkcji wody do zapotrzebowania poprzez załączenie lub wyłączenie studni głębinowych.

            Systematycznie kontroluje się stan studni głębinowych i prowadzona jest ich renowacja, a w razie konieczności przedsiębiorstwo zleca wykonanie odwiertów zastępczych. Ma też w planach wykonanie nowych odwiertów studni głębinowych oraz przebudowę rurociągów wody surowej, transportujących wodę do SUW Września.

Sieci wodociągowe i kanalizacyjne

Od 1912 roku prawie wszystkie domy mieszkalne, na podstawie istniejącego statutu miejskiego, były przyłączone do kanalizacji miejskiej. Do spłukiwania kanałów również wykorzystywano siłę prądu elektrycznego. Ścieki odprowadzano poprzez pompowanie, na specjalnie urządzone łąki irygacyjne, które w obszarze 40 morgów znajdowały się za miastem. Czyszczenie kanałów odbywało się za pomocą specjalnych szczotek. W późniejszym okresie ścieki podczyszczane były na stawach ściekowych i odprowadzane do rzeki Wrześnicy. To wszystko doprowadzało do jej ogromnego zanieczyszczenia.

            Z początkiem swojej działalności wrzesińskie wodociągi przejęły 8 788 metrów sieci, uzbrojonej w 72 hydranty podziemne, 10 hydrantów nadziemnych i 54 zasuwy. W miarę potrzeby sieć wodociągowa rozrastała się i podłączano do niej wszystkie nowe budowle, o ile nie były zbyt odległe od głównej sieci. Dla usprawnienia akcji przeciwpożarowych montowano dość liczne hydranty na wszystkich ulicach miasta. Organizowano także pompy do pojenia zwierząt i publicznego użytku dla ludności przybywającej do miasta na targi i jarmarki. Do 1928 r. do sieci wodociągowej podłączonych było 329 nieruchomości i 1 523 gospodarstw domowych.

            Eksploatowana przez przedsiębiorstwo sieć wodociągowa na koniec 2021 roku wynosiła 369 km, zaś długość eksploatowanej sieci kanalizacji sanitarnej – 141 km. Spośród wszystkich odbiorców zaopatrywanych przez przedsiębiorstwo w wodę, zarówno na terenie miasta, jak i gminy Września, 64% podłączonych jest do sieci kanalizacji sanitarnej. PWiK pozyskał tu dofinansowanie z funduszy unijnych, w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 rozpoczęto w 2021 r. budowę sieci kanalizacji sanitarnej o długości ok. 2,6 km w miejscowości Słomowo.

Głównym wyzwaniem w zarządzaniu sieciami w najbliższych latach będzie na pewno sukcesywna wymiana najbardziej awaryjnych i wyeksploatowanych rurociągów. Dlatego zakupiono nowoczesny tabor samochodowy oraz profesjonalne narzędzia i urządzenia, które ułatwiają szybką i sprawną interwencję podczas usuwania wycieków lub zatorów.