Pokaż swój raport, a powiem czego nie wiesz o działalności przedsiębiorstwa

Podstawowym raportem czy sprawozdaniem dotyczącym działalności przedsiębiorstwa, który zarząd otrzymuje, jest sprawozdanie finansowe, w tym bilans, rachunek zysków i strat lub sprawozdanie z przepływów pieniężnych, o ile jest ono wymagane przepisami ustawy o rachunkowości. To sprawozdanie obligatoryjne i musi być sporządzone. Dodatkowo najczęściej zarządowi dostarczane są informacje o kosztach planowanych i rzeczywistych w układzie rodzajowym czy też w układzie ,,taryfowym”. Raport o charakterze operacyjnym dotyczy np. produkcji i sprzedaży wody, strat wody w sieci, oczyszczonych i odprowadzonych ścieków. W tego typu raporcie znajdują się informacje o przychodach i kosztach działalności podstawowej i pomocniczej oraz kosztach rodzajowych. Często w układzie: wykonanie – plan. Na dziś jednak takie informacje nie są wystarczające.

Przede wszystkim w sprawozdaniu (raporcie) należy przedstawić rachunki wyników [6] z poszczególnych rodzajów działalności przedsiębiorstwa. Będą one dotyczyć:

• przedsiębiorstwa jako całości, z uwzględnieniem rodzajów działalności spółki oraz istotnych ośrodków odpowiedzialności i miejsc powstawania kosztów,
• zbiorowego zaopatrzenia w wodę dla poszczególnych miejscowości oraz niezależnych systemów doprowadzania wody,
• zbiorowego odprowadzania oraz oczyszczania ścieków dla poszczególnych miejscowości oraz niezależnych systemów ,,podpiętych” pod oczyszczalnię ścieków,
• odprowadzania wód deszczowych i opadowych,
• usług odpłatnych.

Koszty działalności przedsiębiorstwa powinny być w sprawozdaniu przedstawione co najmniej w układzie ukazującym koszty:

• prowadzenia różnych rodzajów działalności przedsiębiorstwa,
• poszczególnych istotnych ciągów technologicznych w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę,
• poszczególnych istotnych ciągów technologicznych w zakresie zbiorowego odprowadzania oraz oczyszczania ścieków,
• odprowadzania wód deszczowych i opadowych,
• funkcjonowania wyodrębnionych jednostek organizacyjnych,
• utrzymania infrastruktury ogólnej przedsiębiorstwa, np. budynki,
• utrzymania posiadanych zasobów, w tym jednostek transportowych i maszyn,
• utrzymania zasobów ludzkich,
• zarządzania i obsługi przedsiębiorstwa.

Zakres raportu i jego szczegółowy układ powinien wynikać z zapotrzebowania na informacje w tym zakresie od kadry menedżerskiej, a w szczególności od zarządu. Stąd też będzie on zindywidualizowany [7]. Pamiętać należy o tym, że w konsekwencji trzeba ,,ustawić” systemy informacyjne, np. ewidencję przychodów i kosztów oraz systemy informatyczne, aby sam proces raportowania zautomatyzować.

***

Nie ma idealnego wzorca tworzenia rachunku kosztów przedsiębiorstwa wod-kan. Niemniej warto przeanalizować dotychczasowe koszty jego działalności i układy ich prezentacji czy to wersji planistycznej czy też sprawozdawczej. Dzięki właściwej ewidencji kosztów działalności przedsiębiorstwa, a w szczególności wydzielenia istotnych miejsc powstawania kosztów, będzie można uzyskać odpowiedź na następujące pytania:

• jakiego rodzaju koszty przedsiębiorstwo poniosło w określonym czasie,
• jakich zleceń, usług one dotyczą,
• jakie są koszty istotnych procesów zachodzących w przedsiębiorstwie,
• w jakich jednostkach organizacyjnych poniesiono te koszty,
• kto lub jaki dział odpowiada za powstałe koszty,
• jakie są koszty stałe i zmienne przedsiębiorstwa.

Odpowiedź na te pytania wymaga pracy w stworzeniu rachunku kosztów przedsiębiorstwa wodociągowego. Wbrew pozorom nie jest to zbyt trudne zadanie. Nie wykona się jednak tej pracy bez rzeczywistego zainteresowania zarządu i umiejętnego wykorzystania tej wiedzy w jego zarządzaniu przez kadrę menedżerską.

Nie ma najlepszego sposobu grupowania, ewidencjonowania czy rozliczania kosztów utrzymania ruchu, działów pomocniczych czy też kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych w przedsiębiorstwie wodociągowym. Niemniej te koszty najpierw trzeba zidentyfikować i wiedzieć, ile one wynoszą. Być może ten proces pozwoli odkryć ,,ukrywające się” zbędne koszty w przedsiębiorstwie. Stąd też trzeba wprowadzić odpowiednią ich ewidencję, budżety dla jednostek organizacyjnych, ale też ustalić, jakie są zasoby niezbędne do realizacji tego procesu. Również należy wyznaczyć osoby w konsekwencji odpowiedziane za te koszty. Tym samym nie obejdzie się bez opracowania zasad kalkulacji kosztów jednostkowych zużycia zasobów, ustalenia zasad rozliczenia kosztów, opracowania pisemnych instrukcji w tym zakresie oraz wykorzystania narzędzi informatycznych. W efekcie umożliwia to bardziej wiarygodne, dokładne i łatwe uzyskiwanie informacji kosztowych o działalności przedsiębiorstwa wodociągowego.

 

Artykuł pierwotnie ukazał się w nr 1/23 Kierunek WOD-KAN.

-------------------------------------------------------

Przypisy:

[1] Szerzej na temat ewidencji kosztów działalności przedsiębiorstw wod-kan w pracy R. Kotapski Rachunek kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Pomiar, ujmowanie, kontrola i sprawozdawczość, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2017, s. 106-162.

[2] Jeden z przykładów kosztów działalności zakładu uzdatniania wody przedstawiono w pracy G. Knap, M. Szemla, T.M. Zieliński pt. Rezultaty i korzyści z wdrożenia koncepcji ZPRK (RPCA) w Górnośląskim Przedsiębiorstwie Wodociągów S.A., Controlling i Zarządzanie nr 5(37)/2020, s. 8-14.

[3] Nie zawsze przedsiębiorstwo wod-kan jest właścicielem sieci, tylko ma umowę dotyczącą obsługi jako usługa zlecona.

[4] W dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej podział na działalność podstawową i pomocnicza traci rację bytu. To jednak już inny temat.

[5] W niektórych przedsiębiorstwach mogą to być tylko miejsca powstawania kosztów, które są elementem zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie lub być elementem modułu rachunkowości zarządczej.

[6] Przykłady rachunków wyników przedsiębiorstwa wod-kan są również w artykule R. Kotapskiego pt. Rachunek wyników, Kierunek wod-kan 1/2019, s. 20-23.

[7] Przykład sprawozdania opisany jest w artykule R. Kotapskiego pt. Sprawozdanie z działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na potrzeby jego zarządzania operacyjnego, Controlling i Zarządzanie nr 2(46)/2022, s. 16-23.